ГАЛ ХАМГААЛАГЧ
Хамгийн энгийнээр тайлбарлахад гал хамгаалагч нь тодорхой температурт хүрэхэд хайлах богино хэмжээтэй дамжуулагч(хайламтгай тавил буюу элемент)-с өөр юу ч биш юм. Өөр төрлийн гал хамгаалагч гэдэг нь уг элементийг өөр өөр аргаар битүүлсэн гэсэн үг.
Үүрэг
Гал хамгаалагч 2 үүрэг гүйцэтгэнэ Идэвхгүй хэлбэрт гал хамгаалагч хэт халах, удаан ашиглагдах зэрэгт чанар нь муудахгүйгээр хэвийн ачааллын гүйдлийг дамжуулах ёстой.
А. Хэт ачааллаас үүсэх хэт гүйдэл: Энэ нөхцөлд гүйдэл тогтвортой өссөөр эцэст нь элемент хайлна.
Б. Богино холболт буюу гэмтлийн улмаас үүсэх хэт гүйдэл: Гэмтлийн өндөр гүйдэл элементийн температурыг маш богино хугацаанд өсгөснөөр элемент хайлах тохиолдолд энэ нөхцөл үүсдэг. Гал хамгаалагч бөглөө юм уу хонгио хэлбэртэй байж болно.
АВТОМАШИНЫ ГАЛ ХАМГААЛАГЧ:
Автомашины гал хамгаалагч нь цахилгааны хэлхээнд богино холболт үүсч, хэт их гүйдлийн улмаас болж цахилгааны утас шатах аюулаас хамгаалах зориулалттай юм. Цахилгаан хэлхээний ачаалал хэтэрхий ихэссэн, богино холбоо үүссэн үед хэрэглэгчдийг гэмтлээс хамгаалахын тулд хэлхээг, автоматаар тасалдаг хэрэгслийг гал хамгаалагч гэнэ. Гал хамгаалагчийг дараах байдлаар ангилна.
Хэлхээг таслах материалаас нь хамааруулан
- Хайламтгай
- Дулааны хос метал
Хэрэглэгчдийн тоогоор
- Нэг хэрэглэгчдийн
- Хэсэг хэрэглэгчдийн
Хэлбэрийнх нь хувьд
- Зууван шилэн бүрхүүлтэй
- Хуванцар чип хэлбэртэй
- Хайрцагтай гэж 3 ангилдаг.
Хайламтгай гал хамгаалагчийг хэвийн хэмжээний гүйдлийг удаан хугацаагаар дамжуулахаар тооцоолсон, хялбар хайламтгай метал утсаар /хөнгөнцагаан/ хийдэг. Энэ нь орчны температур 20°С үед гүйдлийн хүч хэвийн хэмжээнээсээ 50 хувиар нэмэгдэхэд 1 минутаас илүүгүй хугацаанд тас шатаж, хэлхээг тасалж хэрэглэгчдийг хамгаалдаг юм. Дээрх гал хамгаалагч нь гүйдэл тасарсан үед контактууд нь автоматаар нийлдэггүй тул нэг удаагийн үйлдэлтэй гал хамгаалагч гэнэ.
Дулааны хос металл гал хамгаалагч нь орчны температур 50°С үед хэвийн хэмжээний гүйдлийг удаан хугацаагаар дамжуулдаг бөгөөд гүйдлийн хүч хэвийн хэмжээнээсээ 50%-иар хэтэрмэгц 20 секунтээс илүүгүй хугаацаанд түүний контактууд салж цахилгаан хэлхээг тасалдаг. Дулааны гал хамгаалагчийн хос метал хуудсыг шугаман тэлэлтийн коэффициентоор ихээхэн ялгаатай хоёр метал хуудсаар хийдэг. Иймээс температур нэмэгдэхэд нэг нь их тэлж байхад нөгөө нь бараг тэлэхгүй учраас аль бага тэлсэн тал руугаа гулзайж контактуудыг салгаж хэлхээг тасалдаг. Харин температур буурч хөрөхөөрөө анхны хэлбэртээ орж хэлхээг залгадаг гал хамгаалагч тул олон удаагийн үйлдэлтэй юм.
Зууван шилэн бүрхүүлтэй гал хамгаалагч сүүлийн үед бараг хэрэглэгдэхээ больсон боловч дээр үеийн автомашинд ашигласаар байгаа. (Зураг) Жижиг хэмжээтэй өдрийн гэрэл шиг хэлбэртэй, хоёр үзүүртээ төмөр бүрхүүлтэй энэхүү гал хамгаалагчийн дотор тал нь нэвт харагддаг тул шатсан эсэхийг нь энгийн нүдээр харж мэдэж болдог.
Автомашинд хамгийн их хэрэглэдэг төрөл бол чипэн гал хамгаалагч ба энэ нь нимгэн хуванцар дотор гал хамгаалагч байрлаж, хуванцараас хоёр тийшээ сэртгэр төмөр гарсан хэлбэртэй байдаг. Энэ хоёр сэртгэр нь гүйдлийн хоёр туйл юм. Үүгээр нь гал хамгаалагчийн хайрцаганд буй сууринд суулгаж байрлуулдаг байна. Гадуур нь өнгөт хуванцараар бүрхсэн, дотор тал нь харагддаг,гэрэлтүүлээд харвал утас тасарсаныг харж болно. Хуванцар чипэн гал хамгаалагч нь хэмжээний хувьд 4 янз байдаг.
Хайрцагтай гал хамгаалагчийн бүтэц нь чипэн галхамгаалагчийнхтай адил. Ихэнхдээ өндөр гүйдэл авах хэрэгсэлд зориулагдсан байдаг учир овор ихтэй байдаг. Гал хамгаалагчийгхэлхээний хүчдэл болон гүйдлийн хэмжээ буюу даацаар нь мөн ангилдаг. Шилэн гал хамгаалагчийн төмөр бүрхүүл дээр даацынхэмжээг бичсэн байдаг. Чипэн болон хайрцагтай гал хамгаалагчийн толгой хэсэгт нь даацын хэмжээг тоогоор илэрхийлж бичсэн байх ба эсвэл өнгөөр нь ялгасан байдаг.
Цахилгаан хэрэгсэл ажиллахгүй бол хамгийн түрүүнд гал хамгаалагчид шатсан гэж үзэж болно. Гал хамгаалагч ашиглалтын хугацаа дууссан тохиолдолд гүйдлээс үл хамааран шатах тохиолдол байдаг. Гал хамгаалагчийн бүрэн бүтэн байдлыг угсраатай үед нь ар талаас нь мультиметр болон шалгах гэрлээр шалгаж болох ба авсан тохиолдолд энгийн нүдээр харж шалгаж болно.
Гал хамгаалагчийг хэлхээнд холбохдоо заавал цуваа холбодог. Хэрэв нэг гал хамгаалагч нэг хэрэглэгчийнх бол хэд хэдэн гал хамгаалагч болон хэрэглэгчдийг хооронд нь зэрэгцээгээр холбоно. Тухайн хэлхээнд ямар даацтай гал хамгаалагч байрлуулахыг хэрэглэгчдийн чадлаас хамааруулан ВаттчВольт=Ампер томъёогоор тодорхойлно. Гэхдээ гал хамгаалагчийг 5-10%-ийн нөөц даацтайгаар сонгоно.
Таны машины аль нэг гал хамгаалагч шатсан бол яг хуучин шиг нь хүчин чадалтай гал хамгаалагчийг таг дээрх зааврынх нь дагуу сольж тавиарай. Түүнээс их эсвэл бага байж болохгүй. Хэрвээ таны шинээр сольсон гал хамгаалагч дахин шатвал машинд ямар нэгэн цахилгааны асуудал байна гэж үзээд заавал шалгуулах хэрэгтэй.
Зарим хүмүүс шатсан гал хамгаалагчийн оронд утас ороож тавьдаг. Ингэснээр цахилгаан хэлхээг тэр чигт нь шатаах цаашлаад машиныг шатаах аюултай тул дээр үеийн энэ аргийг ОГТ хэрэглэж болохгүй.
НӨӨЦ ГАЛ ХАМГААЛАГЧ
Автомашины рэлэй болон гал хамгаалагчийн хайрцгийг нээхэд зарим нүх нь үйлдвэрээсээ хоосон байдаг. Энэ нь тухайн машины зэрэглэл болон ашигласан хөдөлгүүрээс хамаарч хийхгүй орхисон байдаг тул дүүргэх гэж санаа зовох хэрэггүй. Хэрвээ таглаан дээр SPARE FUSE гэж бичсэн байвал нөөц гал хамгаалагч гэсэн утгатай бөгөөд шатсан аль нэгийг нь солиход ашиглаарай.
АВТОМАШИНЫ ГАЛ ХАМГААЛАГЧ ДЭЭРХ ТОВЧИЛСОН НЭРНҮҮД
1 TOWING – ЧИРГҮҮЛИЙН ТЭЖЭЭЛ
2 MIR HTR – ТОЛЬНИЙ ХАЛААЧ
3 RR HTR – ХОЙД ПААР
4 HAZ•TURN – АВААРЫН ГЭРЭЛ
5 ALT-S – ЖАНАМ
6 FR FOG – УРД НЭМЭЛТ ГЭРЭЛ
7 HEAD CLNER – ИХЭ ГЭРЛИЙН ЦЭВЭРЛЭГЧ
8 PANEL – ХЯНАХ САМБАРЫН ГЭРЭЛ
9 TAIL- ПОДВАР ГЭРЭЛ
10 BAT – БАТЕРЕЙН БАЙНГИЙН ТЭЖЭЭ
11 AMP – ХӨГЖМИЙН ӨСГӨГЧНИЙ ТЭЖЭЭЛ
12 ETCS – ЦАХИЛГААН ХОЛИМОГ ХААЛТ
13 HORN – СИГНАЛ
14 HEAD RH-LWR – ОЙРЫН БАРУУН ГЭРЭЛ
15 HEAD LH-LWR – ОЙРЫН ЗҮҮН ГЭРЭЛ
16 HEAD RH-UPR – ХОЛЫН БАРУУН ГЭРЭЛ
17 HEAD LH-UPR – ХОЛЫН ЗҮҮН ГЭРЭЛ
19 GLOW- ХАЛААГЧ
20 ST – СТАРТЕР
21 AHC – МАШИН ӨРГӨГЧ
22 ABS – ЭСРЭГ ЦООЖЛОХ ТООРМОС СИСТЕМ
23 FUEL PUMP – ТҮЛШНИЙ НАСОС
24 DEFOG – ХОЙД ЦОНХНЫ ЦАНА АРИЛГАГЧ
25 AM – БАТЕРЕЙН ТЭЖЭЭЛ
26 ACC – “ACC” БАЙРЛАЛД ЕРӨНХИЙ ТЭЖЭЭЛ
27 CIG – ТАМХИ АСААГУУР
28 PWR OUTLET – НЭМЭЛТ ТАМХИ АСААГУУР
29 OBD•2 – КОМПЬЮТЕР ОНОШЛОГООНЫ ЗАЛГУУР
30 STOP – ТООРМОСНЫ ГЭРЭЛ
31 A/C – ЭЙРКОНДЕЙШН
32 DBL LOCK – ДИФФРЕНЦИАЛЬ ЦООЖЛОГЧ
35 GAUGE – ЕРӨНХИЙ
36 EFI – ТҮЛШНИЙ СИСТЕМ
37 RR WIPER – ХОЙД ШИЛ АРЧИГЧ
38 SUN ROOF – ДЭЭД САЛХИВЧ
39 DOOR – ХААЛГА
40 LH SEAT- ЗҮҮН СУУДАЛ
42 P/W (RL) – БАРУУН УРД ШИЛ ӨРГӨГЧ
43 P/W (FL) – ЗҮҮН УРД ШИЛ ӨРГӨГЧ
44 VGRS – ШАРВАЛТЫН ЭСРЭГ СИСТЕМ
45 DOME – ЗААЛНЫ ГЭРЭЛ
46 RADIO – ХӨГЖИМ
47 WASHER – ШИЛ ЦЭВЭРЛЭГЧ
48 ECU-B – КОМПЬЮТЕРИЙН ТЭЖЭЭЛ
49 P/W (FR) – ЗҮҮН ХОЙД ШИЛ ӨРГӨГЧ
50 P/W (RR) – БАРУУН ХОЙД ШИЛ ӨРГӨГЧ
51 SECURITY – ХАМГААЛАЛТ
52 IGN – ON БАЙРЛАЛ ДАХЬ ЕРӨНХИЙ ТЭЖЭЭЛ
53 SEАТ HTR – СУУДАЛ ХАЛААГЧ
54 ECU.IG – КОМПЬЮТЕРИЙН ТЭЖЭЭЛ
55 WIPER – ШИЛ АРЧИГЧ
56 RH SEAT – БАРУУН СУУДАЛ
57 RR A/C – ХОЙД ЭЙРКОНДЕЙШН
58 TIL&TEL – ЖОЛООНЫ ХҮРДНИЙ УДИРДЛАГА
59 FUN- СЭНС